Pociąg

Pociąg to określenie występujące w transporcie kolejowym, oznaczające skład sprzęgniętych ze sobą pojazdów kolejowych (najczęściej wagonów), które połączone są z co najmniej jedną czynną lokomotywą. Współcześnie napędza się je głównie silnikami elektrycznymi, w przeszłości jednak stosowano inne napędy. W tym artykule przeanalizujemy to, jak powstał pociąg, a właściwie lokomotywa i jak rozwijała się technologia napędowa w kolei na przestrzeni wieków.

Pociąg - lokomotywa parowa

Choć kolej i transport szynowy istniały już w starożytności, to były napędzane siłą ludzką, bądź zwierząt pociągowych. Na napęd mechaniczny należało poczekać do lat 70. XVIII wieku, kiedy to James Watt skonstruował prototyp maszyny parowej. Pierwsza lokomotywa parowa została zbudowana przez Richarda Trevithicka w 1804 roku, jednakże za wynalazcę właściwego jej pierwowzoru uważany jest George Stephenson. Zastosowano w niej płomieniówkowy – czyli wielorurowy kocioł, który miał wysoką wydajność i sprawność od poprzednich konstrukcji z pojedynczą rurą. Strumień zużytej pary był kierowany do dymnicy, co pozwalało na zwiększenie ciągu kominowego oraz wydajności kotła. W efekcie „Rakieta” Stephensona osiągnęła zawrotną ówcześnie prędkość 48 km/h. Stała się ona pierwowzorem dla konstrukcji pierwszych lokomotyw parowych, które wkrótce zaczęły służyć do ciągnięcia wagonów pasażerskich i towarowych.

Parowozy były produkowane aż do przełomu lat 50. i 60. XX wieku. Użytkowano je jednak znacznie dłużej. Ostatnia regularna linia standardowego ruchu pasażerskiego w Europie, obsługiwana przez parowóz, znajdowała się w Polsce. Połączenie to zostało zamknięte 31 marca 2014 roku, jego trasa biegła od Wolsztyna do Leszna. Powodem likwidacji był brak środków na utrzymanie kosztownej w eksploatacji lokomotywy, która była jedną z atrakcji regionu.

Lokomotywa spalinowa i elektryczna

Pierwsza lokomotywa napędzana za pomocą silnika Diesla pojawiła się już w 1912 roku. Prototypowy pojazd spalinowo-elektryczny pojawił się dwa lata później. Lokomotywy spalinowe bardzo szybko „zadomowiły” się w kolei i już w latach dwudziestych funkcjonowały w ruchu manewrowym, a w kolejnym dziesięcioleciu weszły do normalnego ruchu w USA. Na starym kontynencie pociągi spalinowe kursowały na liniach lokalnych. Jednostki spalinowe charakteryzowały się większą prędkością od parowych, osiągając nawet 160 km/h w okresie międzywojennym na obszarze Niemiec.

Powstanie linii elektrycznych nastąpiło w drugiej dekadzie XX wieku, a w latach 30 istniały już duże systemy elektryczne, między innymi w Austrii, Szwajcarii i Niemczech. Jednakże największe rozpowszechnienie napędu elektrycznego nastąpiło już po II wojnie światowej.

Współcześnie rozwijane są nowe formy napędu, a pociągi osiągają zawrotne prędkości rzędu 500 km/h. Jedną z technologii umożliwiających tak szybkie poruszanie się jest Kolej magnetyczna, która porusza się bez styku pojazdu z torem. Jest to możliwe dzięki zjawisku unoszenia elektromagnetycznego. Polega ono na wzajemnym odpychaniu się lub przyciąganiu magnesów stałych. Jest to możliwe też za pośrednictwem układu elektromagnesów ułożonych w torze i umieszczonych w pociągu. Aktualny rekord prędkości należy do japońskiego MLX01 i wynosi 603 km/h.