Prom kosmiczny

Prom kosmiczny to załogowy bądź bezzałogowy statek kosmiczny, użyteczny do wielokrotnego wykorzystania. Przystosowany jest do wynoszenia i sprowadzania z orbity sztucznych satelitów oraz innych ładunków. Wahadłowce charakteryzują się tym, że lądują na pasie startowym lotniska, podobnie do samolotów.  Mają możliwość startu przy pomocy tradycyjnej rakiety nośnej, bądź na pokładzie większego samolotu nosiciela. Z założenia wynalezienie promu kosmicznego miało doprowadzić do redukcji kosztów związanych z wynoszeniem na orbitę pasażerów oraz ładunku. Praktyka pokazała jednak, że ich konstrukcja stała się bardzo skomplikowana, a każdy lot orbitalny przy ich użyciu niezwykle kosztowny. W tym artykule pochylimy się nad historią wykorzystania promów kosmicznych oraz tym w jaki sposób startują i lądują te szczególne statki.

Prom kosmiczny - Historia

Historia wahadłowców rozpoczyna się wraz z rozwojem amerykańskiego programu kosmicznego. Pierwszy wahadłowiec w historii powstał właśnie w USA pod nazwą Columbia i odbył swój dziewiczy lot między 12 a 14 kwietnia 1981 roku. Następnie do eksploatacji wprowadzono kolejne wahadłowce – Challenger, Discovery, Atlantis oraz Endeavour. Ich loty zostały przerwane w 2003 roku po katastrofie Columbii i wznowiony dwa lata później. NASA korzystała z promów kosmicznych do 2011 roku. Ich głównym zadaniem w ostatnich latach użytkowania było dostarczanie transportów zaopatrzenia, elementów konstrukcyjnych oraz załóg Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W tym celu ma być wykorzystywany w przyszłości statek Orion bądź inne podobne konstrukcje firm Boeing czy SpaceX, projekty te nie mają jednak charakteru samolotu kosmicznego, a ich lądowanie ma odbywać się przy pomocy spadochronu podobnie jak pierwszych misji Apollo czy Sojuz.

Po drugiej stronie żelaznej kurtyny również pracowano nad projektem wahadłowców. Jednakże jeden z promów sowieckich wykonał zaledwie pojedynczy lot przed zawieszeniem, a następnie finalizacją programu ich budowy. 15 listopada 1988 roku miał miejsce bezzałogowy, inauguracyjny, a zarazem jedyny lot kosmiczny po orbicie okołoziemskiej wahadłowca Buran, który został wyniesiony w przestrzeń kosmiczną przy pomocy rakiety nośnej Energia.

W jaki sposób startuje i ląduje wahadłowiec?

W zależności od rozwiązań konstrukcyjnych zastosowanych w danym wahadłowcu, był on wynoszony w przestrzeń kosmiczną dzięki pracy silników albo członu orbitalnego wraz ze wspomagającymi rakietami nośnymi. Mógł on wznieść się również za pomocą ciągu głównej rakiety nośnej, a po jej odłączeniu przy pomocy silników członu orbitalnego. Powrót części załogowej na naszą planetę jest możliwy dzięki stopniowemu obniżaniu jej orbity. Umożliwia to hamujące działanie silników, po którym następuje przejście do lotu ślizgowego, zakończonego lądowaniem na specjalnym pasie lądowiska kosmodromu. Ten szczególny sposób lądowania wymagał zastosowania specjalnych zabezpieczeń w kadłubie statku przy pomocy płytek ceramicznych, które chroniły jego kadłub przed przegrzaniem, gdy wchodził on coraz głębiej w warstwy gęstniejącej atmosfery. Wyhamowanie statku po kontakcie z powierzchnią pasa do lądowania realizowano przy pomocy spadochronu.