Merkury – najszybsza planeta pod Słońcem

Merkury jest najmniejszą planetą naszego układu słonecznego, pokrytą kraterami po uderzeniach meteorytów, podobną do naszego Księżyca. Kolejną rzeczą, która upodabnia go do naszego satelity jest jego wielkość. Jednak Merkury jest od niego dużo cięższy, ze względu na metaliczne jądro.

Jest to planeta znajdująca się najbliżej Słońca, więc z jego powierzchni nasza gwiazda wyglądałaby na 3x większą niż widziana z Ziemi. Światło Słońca byłoby też 11x jaśniejsze.

Mimo że znajduje się tak blisko naszej gwiazdy nie jest najcieplejszą planetą w Układzie Słonecznym – ten tytuł przypada Wenus, dzięki jej gęstej atmosferze. Merkuremu przypada tytuł najszybszej planety – jeden obrót wokół słońca zajmuje jej 88 ziemskich dni. Dlatego też został nazwany po najszybszym rzymskim bogu. Co ciekawe istnieją kamienne tabliczki, z których treści możemy wnioskować, że ludzie wiedzieli o istnieniu Merkurego już 3000 lat p.n.e.

Historia

W rzymskiej mitologii Merkury był bogiem handlu, podróży i złodziei. Planeta została prawdopodobnie nazwana jego imieniem ze względu na fakt, że szybko poruszała się po niebie. Już Sumerowie o nim wiedzieli. Czasem nadawano mu dwa osobne imiona, ponieważ pojawiał się na niebie rano i wieczorem – w dwóch innych miejscach. Jednak już Greccy astronomowie wiedzieli, że obie nazwy odnosiły się do jednego ciała niebieskiego. Heraklit wierzył, że Merkury i Wenus okrążają słońce, które z koli krąży wokół Ziemi.

Bliższe poznanie Merkurego długo nie było możliwe ze względu na ograniczenia technologiczne. Teleskop Galileusza nie był w stanie dojrzeć faz Merkurego. Dopiero niedawno udało nam się go lepiej zbadać. Sondy kosmiczne Mariner 10 oraz Messenger kilkukrotnie koło niego przelatywały. Mariner 10 zawitał na planetę 1 1974 u 1975r. Udało nam się zmapować tylko 45% jego powierzchni – druga strona planety znajdowała się zbyt blisko słońca. W 2004 NASA wysłało Messengera, aby lepiej poznać Merkurego. Sonda krążyła wokół planety od 2008r przez 4 lata.

Rozmiar i odległość

Średnica Merkurego to 2440km – to tylko 1/3 średnicy Ziemi. Jego orbita znajduje się średnio 58 milionów kilometrów – czyli 0,4 astronomiczne jednostki - od Słońca.¹

Światło słoneczne potrzebuje 3,2 minuty aby dotrzeć na powierzchnię Merkurego.

Orbita i Obrót

Orbita Merkurego ma kształt jajka i pozwala mu zbliżyć się do słońca na 29 milionów kilometrów, oraz od niego odsunąć o 43 miliony kilometrów. Biegnie wokół słońca z prędkością 47km/s – szybciej niż jakakolwiek inna planeta.

Mercury, podobnie jak Ziemia obraca się wokół swojej osi, choć robi to niezwykle wolno. Pełen obrót zajmuje mu 59 ziemskich dni. Ze względu na to, że Merkury porusza się wokół słońca z dużą prędkością (i jest bardzo blisko niego), nie każdemu obrotowi towarzyszy wschód i zachód słońca, jak w przypadku innych planet. Wschodzące słońce kilkukrotnie pojawia się i znika na horyzoncie. To samo dzieje się podczas zachodu. Jeden dzień na Merkurym trwa (cykl dnia i nocy) trwa 176 ziemskich dni – czyli ponad dwa lata na Merkurym.

Oś Merkurego jest odchylona tylko o 2 stopnie w stosunku do jego orbity. Sprawia to, że na planecie są miejsca, do których nigdy nie dociera światło słońca, a temperatury są znacznie niższe od średniej globalnej. Można tam znaleźć lód. Kolejnym efektem ubocznym małego odchylenia jest brak pór roku.

Początki Merkurego

Merkury rozpoczął swoje życie 4,5 miliarda lat temu. Grawitacja przyciągnęła gaz i pył znajdujące się w dysku protoplanetarnym, tworząc niewielką planetę najbliżej słońca. Jak reszta planet skalistych, posiada jądro, płaszcz i skorupę.

Struktura

Merkury jest drugą najbardziej gęstą planetą po Ziemi. Ma duże metalowe jądro (3), którego średnica to 2074km – czyli prawie 85 procent średnicy całej planety. Istnieją dowody na to, że jadro planety jest częściowo płynne. Płaszcz (2) i skorupa (1) Merkurego ma tylko około 400km grubości.

Powierzchnia

Powierzchnia Merkurego przypomina powierzchnię naszego Księżyca – jest pełna kraterów pozostałych po uderzeniach meteorytów i komet. Ich ilość, oraz nienaruszony kształt pozwala naukowcom przypuszczać, że planeta nie jest aktywna tektonicznie. Większość z nich jest nazwana po zmarłych artystach, pisarzach i muzykach.

Merkury ma dwa bardzo duże kratery Caloris (1550 km średnicy) oraz Rachmaninoff (306 km średnicy), stworzonych przez zderzenie z planetoidami na początku życia planety. Na powierzchni planety znajdują się obszary gładkiego terenu oraz klify – niektóre z nich sięgają nawet 1,5km w górę. Powstały, kiedy wnętrze planety ochłodziło się i skurczyło w procesie, który trwał miliardy lat.

Większość powierzchni planety jest szaro-brązowa. Jaśniejsze smugi nazywane są promieniami kraterowymi, ponieważ tworzą się, kiedy planetoida lub kometa uderza w powierzchnię Merkurego. Niewyobrażalna ilość energii z jaką uderzają zgniata kamienie i zamienia je w pył. Wiatr tworzący się podczas uderzenia wyrzuca pył w powietrze. Osiada on wokół krateru tworząc promienie.

Temperatury na powierzchni Merkurego są ekstremalne – zarówno jeśli mówimy o ciepłych i zimnych. W ciągu dnia, temperatury mogą tam sięgać 430^oC. Ze względu na fakt, że Merkury nie posiada atmosfery, która pomogłaby mu zatrzymać ciepło, nocą jest tam bardzo zimno – 180^oC.

Światło słoneczne nie dociera na bieguny Merkurego, naukowcy sądzili więc, że istnieje możliwość znalezienia tam wody w formie lodu. W 2015r. przypuszczenie to potwierdziło się, kiedy sonda MESSENGER wykryła lód na biegunach planety.

Atmosfera

Merkury nie posiada atmosfery. Zamiast tego ma cienką egzosferę na którą składają się atomy podniesione z jego powierzchni przez wiatr słoneczny i uderzenia planetoid. Jego egzosfera składa się głównie z tlenu, sodu, wodoru, helu i potasu.

Czy Merkury może podtrzymać życie?

Warunki na Merkurym nie są przyjazne dla życie, jakie znamy. Temperatury oraz ilość docierającego do niego promieniowania słonecznego sprawiają, że warunki są zbyt ekstremalne, aby organizmy żywe były w stanie się do niego dostosować.

Księżyce

Niestety, Merkuremu nie udało się przyciągnąć własnego księżyca.

Magnetosfera

Pole magnetyczne Merkurego jest przesunięte względem równika. Mimo że ma tylko 1% siły ziemskiego pola, wchodzi w interakcje z polem magnetycznym wytwarzanym przez wiatr słoneczny. Czasem prowadzi to do powstania intensywnych magnetycznych tornad, które sprawiają, że gorąca słoneczna plazma dociera na powierzchnię planety.

Badania

Ze względu na fakt, że Merkury znajduje się tak blisko Słońca, ciężko jest obserwować go z Ziemi – zwykle jasne słońce uniemożliwia dojrzenie maleńkiej planety. 13 razy w ciągu 100 lat, naukowcy mogą dostrzec zaćmienie słońca przez Merkurego. Następne takie zaćmienie będzie miało miejsce 11 listopada 2019 roku.

Ciekawostki

Merkury jest widoczny tylko w czasie, kiedy przebiega między Słońcem a Ziemią. Możesz go dostrzec przy pomocy teleskopu, jednak musi on być dostosowany do obserwacji obiektów na tle Słońca. Zwykły teleskop skupia światło słoneczne i może doprowadzić do uszkodzenia siatkówki oka. NASA prowadzi specjalną transmisję na YouTubie, gdzie można obserwować to wydarzenie na żywo. Następne takie przejście zdarzy się w nocy z 11/12 listopada 2019r.

Naukowcy sądzili kiedyś, że Merkury jest drugą planetą od Słońca. Jego unikalna orbita i jej przesunięcie względem naszej gwiazdy doprowadziło naukowców do twierdzenia, że musi istnieć jeszcze jedna planeta. Teraz wiemy, że powodem dziwnego zachowania Merkurego jest fakt, że masa Słońca jest tak duża, że zakrzywia czasoprzestrzeń – co jest jednym z dowodów potwierdzających ogólną teorię względności.

1. Jedna jednostka astronomiczna (AU – astronomical unit) jest odległością Ziemi od Słońca.