Historia Astronomii

Astronomia zalicza się do nauk przyrodniczych. Zajmuje się badaniem ciał niebieskich i zjawisk, zachodzących poza Ziemią oraz pozaplanetarnych, oddziałujących w jej wnętrzu, na powierzchni lub w atmosferze. W tym artykule zajmiemy się tym jak powstały podwaliny astronomii oraz jak rozwijała się historia astronomii na przestrzeni wieków.

Historia Astronomii - początki

Trudno jednoznacznie wyznaczyć datę początkową dla badań z zakresu astronomii. Sięga ona wczesnej starożytności, a pierwsze udokumentowane osiągnięcia w tej dziedzinie pochodzą jeszcze sprzed 3000 lat przed naszą erą. Początkowo starano się opisać ruch, widocznych gołym okiem na niebie, ciał niebieskich. W tamtym okresie nie istniały bowiem żadne przyrządy umożliwiające wspomaganie badań. Możliwa była więc obserwacja Księżyca, Słońca, gwiazd oraz niektórych planet. W starożytności wyłoniły się dwa nurty astronomii. Pierwszy z nich skupiony był na wpływie tej dziedziny na codzienne życie ludzi, drugi zaś, zakrawając o filozofię, teoretyzował na temat kosmosu. Jego przedstawiciele tworzyli modele matematyczne, które pozwalały na przewidywanie przyszłego położenia ciał niebieskich i opisanie ich ruchu. Astronomia przechodziła niezależny rozwój w kilku antycznych cywilizacjach – Egipcie, Mezopotamii oraz Grecji. Do osiągnięć tamtego okresu należy m.in. stworzenie kalendarza, dzielącego rok na 365 dni oraz podział dnia i nocy na dwanaście części, które stały się prekursorem współczesnej dwudziestoczterogodzinnej doby.

Już w starożytności zaczęto nazywać gwiazdozbiory, co utrwalono na glinianych tabliczkach pismem klinowym. Jest to dzieło Sumerów, którzy zamieszkiwali starożytną Mezopotamię. Część z tych nazw zachowała się do czasów współczesnych i przetłumaczone na różne języki nadal funkcjonują – są to gwiazdozbiór Skorpiona, Lwa oraz Byka. W cywilizacji starożytnej Mezopotamii można zauważyć głębokie powiązanie między życiem politycznym i społecznym a astronomią. W piątym wieku p.n.e. w Babilonii wprowadzono zodiak. Stał się on podstawą układu współrzędnych na niebie, dzięki niemu wprowadzono pojęcie stopnia i system sześćdziesiątkowy. Starożytni Grecy, wzorując się na dorobku astronomów z Mezopotamii, nauczyli się przewidywać położenie niektórych ciał niebieskich. Posługiwali się geometrią do opisu zjawisk zachodzących na niebie. To właśnie Pitagoras jako pierwszy zaproponował teorię o kulistym kształcie Ziemi, a na dodatek to jemu przypisuje się wprowadzenie pojęcia kosmosu.

Historia astronomii - dalszy rozwój

W średniowieczu niechętnie odwoływano się do starożytnych odkryć astronomicznych. W jedenastym wieku w Europie Zachodniej popularność zyskały arabskie dzieła astronomiczne. Dwieście lat później dzięki założeniom Ptolemeusza wcześniej przetłumaczonym na język arabski powstały nowe tablice astronomiczne, które pozwoliły na obliczanie położenia planet. W następnych wiekach nastąpił rozwój dwóch ośródków, które stawiały na rozwój astronomii. Był to ośrodek wiedeńsko-norymberski oraz Krakowski. To właśnie w drugim z nich uczył się Mikołaj Kopernik, któremu zawdzięczamy słynne dzieło „O obrotach sfer niebieskich”, które głosiło teorię heliocentryczną – czyli wizję wszechświata, gdzie Ziemia i inne planety Układu Słonecznego krążą wokół słońca, a nie na odwrót jak ówcześnie sądzono. Dalsze odkrycia umożliwiał rozwój optyki i powstawanie coraz lepszych teleskopów. Poszerzano katalogi gwiazd, mgławic i gromad – ważnym ich autorem był William Herschel, który w 1781 roku odkrył planetę Uran.

W dziewiętnastym wieku technologia spektroskopu oraz fotografii umożliwiła kolejny postęp w dziedzinie astronomii. Między 1814 a 1815 rokiem Fraunhofer dokonał odkrycia około 600 linii absorpcyjnych. Co ciekawe, część odkryć, dzisiaj dla nas zupełnie oczywistych, miało miejsce dopiero w XX wieku. Przykładem tego jest uznanie Drogi Mlecznej jako oddzielną grupę gwiazd czy tego, że Wszechświat się rozszerza. Odkryto i opisano wiele nowych obiektów, takich jak pulsary, balzary, kwazary czy galaktyki radiowe. Ich obserwacje pozwoliły na opracowanie teorii fizycznych i opisów zjawisk takich jak gwiazda neutronowa czy czarna dziura. Ubiegły wiek to również czas powszechnej akceptacji Teorii Wielkiego Wybuchu.