Cybernetyka

Cybernetyka jest nauką o procesach sterowania i przekształcania oraz przekazywania informacji w różnych systemach, takich jak maszyna, organizm żywy czy społeczeństwo. Dzisiaj zajmiemy się definicją oraz zastosowaniami tej obszernej, często błędnie rozumianej dziedziny wiedzy. Kojarzona jest ona bowiem z informatyką, a w praktyce dotyka wielu innych dziedzin technologii i życia społecznego.

Historia i definicja Cybernetyki

Już starożytni grecy wykorzystywali ten termin w kontekście mechanizmów kontroli, poszerzając jego znaczenie poza popularne ówcześnie określające sterowanie statkiem. Pojęcie cybernetyki zostało wykorzystane przez André Marie Ampère’a w publikacji dotyczącej nauki rządzenia: Esej o filozofii nauki, albo analitycznym przedstawieniu naturalnego podziału wiedzy ludzkiej. W Polsce pierwsze jego użycie w tekście pochodzi z 1843 roku. Znajduje się ono w pracy Bronisława Trentkowskiego Stosunek filozofii do cybernetyki, czyli sztuki rządzenia narodem. Jako samodzielna dyscyplina naukowa cybernetyka wyłoniła się dzięki publikacji Cybernetyka, czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie autorstwa Norberta Wienera, wydanej w 1948 roku. Przytoczony wcześniej jej tytuł uznawany jest za pierwszą definicję omawianej dziedziny nauki. Polskimi przedstawicielami cybernetyki społecznej i psychocybernetyki są Marian Mazur oraz Józef Kossecki. Naukę o sterowaniu definiowali oni właśnie jako cybernetykę.

Cybernetyka zajmuje się odnajdowaniem analogii między zasadami działania układów społecznych, maszyn oraz organizmów żywych. Prezentuje prawa ogólne, wspólne dla wielu gałęzi nauki i umożliwia ich przenoszenie między dziedzinami. Można ją zaklasyfikować do nauk interdyscyplinarnych, która znajduje liczne zastosowania praktyczne. Uznawana jest za jeden z nurtów badań systemowych. Celem cybernetyki jest zrozumienie procesów i funkcji w systemach, których działanie dąży do realizacji określonego zadania. Taki system posiada wtórne relacje, umożliwiające stworzenie łańcucha przyczynowo-skutkowego. Jego działanie można opisać przy użyciu uproszczonego szeregu skutkowego. Cybernetyka zajmuje się również poznawaniem procesów odpowiedzialnych za uczenie się oraz analizę pojęć typu kontrola społeczna, adaptacja, wydajność, łączność, sprzężenia zwrotne czy konwergencja.

Cybernetyka - zastosowania

Cybernetyka swoim zakresem wchodzi w obszary innych nauk, takich jak fizyka, biologia, chemia czy nauki społeczne. Jednakże pojęcia przez nią podejmowane są rozpatrywane niezależnie od kontekstu organizmu czy urządzenia. Znajduje ona zastosowanie w systemach, gdzie przepływ informacji kształtuje zamknięte pętle w relacjach przyczynowo-skutkowych. Mówiąc prościej – w miejscach, gdzie działania systemu przyczyniają się do zmian w jego środowisku, a z kolei zmiany te oddziałują później wtórnie na system je powodujący. Ze względu na ten czynnik znajduje ona szerokie zastosowanie w licznych, różnorodnych systemach oraz dziedzinach nauki, jak wspominana wcześniej fizyka czy biologia.

Cybernetykę dzieli się na dwie gałęzie – teoretyczną oraz stosowaną. Pierwsza z nich zajmuje się badaniem ogólnych zasad działania systemów. Nie odwołuje się ona do określonych obiektów fizycznych. Wyłoniła się na pograniczu biologii oraz matematyki i korzysta z licznych dziedzin wiedzy takich jak teoria sterowania, regulacji, logika matematyczna czy informatyka. Cybernetyka stosowana jest gałęzią, która odpowiada za praktyczne zastosowani ogólnych praw wytyczonych przez cybernetykę teoretyczną. Ma ona liczne działy, pośród nich wyróżniamy szereg kluczowych takich jak cybernetyka wojskowa, społeczna, ekonomiczna czy techniczna.