André-Marie Ampère

André-Marie Ampère (ur. 22.01.1775, w Lyonie, zm. 10.06.1836 w Marsylii na zapalenie płuc, pochowany na cmentarzu Montmartre w Paryżu) – Ampère urodził się w zamożnej rodzinie w szczytowym okresie francuskiego oświecenia. Wychowywał się z dwoma siostrami. dokonał odkrycia, które zrewolucjonizowało ówczesne pojęcie o fizyce, udowadniając, że dwa przewodniki przyciągają się, lub odpychają, zależnie od tego, czy prąd przepływa przez nie w tym samym kierunku, czy w dwóch różnych. Sformułował prawo Ampère'a, oraz najlepszą definicję prądu elektrycznego w swoich czasach. Zaproponował teorię istnienia cząsteczki, którą dzisiaj znamy, jako elektron, na podstawie której stworzył klasyfikację pierwiastków. Jego nazwiskiem nazwano jednostkę miary natężenia prądu elektrycznego – amper.

Młodość

Jego ojciec Jean-Jacques Ampère był dobrze prosperującym kupcem. Wyznawał teorię nauczania sformułowaną przez Jean-Jacques Rousseau. Ampère nie chodził więc do szkoły. Uczył się sam w doskonale zaopatrzonej bibliotece ojca. Matka Ampère'a, Jeanne Antionette Desutières-Sarcey Ampère była osobą głęboko wierzącą i zakorzeniła wiarę również w swoim synu.

André-Marie Ampère był bardzo zainteresowany matematyką. Jego ojciec pochwalał zaangażowanie syna w naukę i zdobył dla niego książki o najnowszych osiągnięciach tej dziedziny. Mając 13 lat Ampère napisał swoją pierwszą rozprawę naukową, poświęconą krzywym stożkowym. Interesował się również fizyką, biologią, poezją i filozofią.

Rewolucja Francuska

W 1789 rozpoczęła się rewolucja francuska. André-Marie Ampère miał wtedy 14 lat. Jego ojciec został powołany do służby jako sędzia pokoju w Lyonie, będąc w opozycji do wydarzeń w Paryżu. Kiedy rewolucjoniści zdobyli władzę Jean-Jacques został skazany na śmierć i zgilotynowany w październiku 1793r. Zdarzenie miało miejsce rok po śmierci jednej z jego sióstr. Ampère był tak zrozpaczony, że na prawie dwa lata całkowicie porzucił naukę.

Osiągnięcia Zawodowe i Naukowe

W 1797 r. rozpoczął pracę udzielając korepetycji z matematyki. Okazał się być świetnym nauczycielem i coraz więcej uczniów przychodziło do niego po pomoc. Sukcesy w nauczaniu sprawiły, że zainteresowali się nim intelektualiści z Lyon. Imponowała im wiedza młodego naukowca.

W 1799 r. dostał pozycję nauczyciela matematyki w liceum Lyon. Niedługo później w 1802 r. został mianowany profesorem fizyki i chemii na prestiżowej uczelni École Centrale. Rok później opublikował Rozważania o matematycznej teorii gier. Dwa lata później został wykładowcą na nowo otwartym wydziale politechniki École. Był świetnym wykładowcą i mimo braku odpowiednich kwalifikacji został mianowany profesorem matematyki w 1809 r. Zajmował tę pozycję do 1828r.

Oprócz kariery akademickiej zajmował się badaniami naukowymi. Uczył filozofii i astronomii na paryskim uniwersytecie w latach 1819-20. W 1824 dostał prestiżową pozycję na wydziale fizyki eksperymentalnej w Collège de France.

W roku 1820 duński fizyk Hans Christian Oersted odkrył elektromagnetyzm. Informacja na ten temat dotarła do Ampère'a kilka miesięcy później. Zafascynowany tematem sam zaczął nad nim pracować. Po rygorystycznych eksperymentach Ampère odkrył, że dwa przewodniki przyciągają się, lub odpychają, zależnie od tego, czy prąd przepływa przez nie w tym samym kierunku, czy w dwóch różnych. W swojej pracy polegał w dużej mierze na swoich zdolnościach matematycznych, dzięki czemu udało mu się wyprowadzić wzory i skonstruować zasadę, która została nazwana prawem Apmère'a.

Po latach badań i eksperymentów Ampère w 1827 r. opublikował Traktat o matematycznej teorii zjawisk elektrodynamicznych opartej wyłącznie na eksperymentach.

Mimo że jest znany głównie jako odkrywca elektrodynamiki, przede wszystkim był matematykiem. Rozwijał teorię równań różniczkowych, starając się opracować ich klasyfikację. Zajmował się również badaniami z dziedziny chemii. Odkrył fluor, niezależnie od Avogarda sformułował prawo o identyczności liczby cząsteczek gazu pod tym samym ciśnieniem i w tej samej objętości, oraz opracował klasyfikację pierwiastków na podstawie własnej teorii istnienia cząsteczki którą dzisiaj znamy, jako elektron. Zrobił to ponad 50 lat wcześniej, niż Dmitri Mendelejew.

Pośmiertnie, wydano jego pracę Szkice z filozofii nauki, czyli przedstawienie analityczne ogólnej klasyfikacji wszelkiej wiedzy ludzkiej. Jako pierwszy użył terminu cybernetyka, opisując go jako sztukę rządzenia.

Życie Prywatne

W życiu prywatnym André-Marie Ampère nie miał tyle szczęścia, co w zawodowym. W 1799 r. poślubił Catherine-Antoinette Carron. Urodził im się syn. Niestety jego żona zmarła na raka w roku 1803. W 1806 poślubił Jeanne-Françoise Potot. Nie było to jednak szczęśliwe małżeństwo i niedługo po narodzinach ich jedynej córki, postanowili o separacji.

Zmarł w Marsylii 10 czerwca 1836 r.

Ciekawostki

W 1827r. André-Marie Ampère został wybrany Zagranicznym Członkiem Londyńskiego Royal Society.

W 7828r. Został wybrany Zagranicznym Członkiem Royal Swedish Academy od Science.

W 1881 r. na międzynarodowej konwencji nazwano jego nazwiskiem jednostkę miary natężenia prądu elektrycznego.

Jego nazwisko jest jednym z 72 wypisanych na wieży Eiffela.

27 czerwca 1985 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich ogłosiło rok 1986 rokiem Ampère'a, a dzień jego śmierci (10 czerwca) Dniem Elektryka na świecie.