Promieniowanie ultrafioletowe

Promieniowanie ultrafioletowe nazywane również ultrafioletem, nadfioletem oraz promieniowaniem nadfioletowym. Jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali między 10nm a 400nm. Niektóre ze źródeł za ultrafiolet uznają zakres od 100 do 400nm. Jest ono określane skrótem UV i krótsze niż promieniowanie widzialne, a co za tym idzie, niewidoczne dla człowieka. Jego odkrycie zawdzięczamy równoległym badaniom brytyjskiego chemika Williama Hyde’a Wollastona i niemieckiego fizyka Johanna Wilhelma Rittera z 1801 roku.

Promieniowanie ultrafioletowe a jego źródła i detektory

Do naturalnych źródeł promieniowania ultrafioletowego należą ciała charakteryzujące się odpowiednio wysoką temperaturą, takie jak Słońce czy rozmaite gwiazdy. Wraz ze wzrostem wartości temperatury zwiększa się natężenie promieniowania ultrafioletowego. Oprócz źródeł naturalnych dostępne są również techniczne, zbudowane przez człowieka. Są to głównie lampy wyładowcze, w szczególności rtęciowe oraz kwarcowe, stosowane w solariach. Ten rodzaj światła można wykryć przy pomocy ekranu pokrytego luminoforem. Ich działanie opiera się na wysyłaniu widzialnego promieniowania pod wpływem niewidzialnego światła ultrafioletowego.

Istnieje również wiele innych detektorów promieniowania ultrafioletowego. Należą do nich m.in. klisze fotograficzne oraz fotokomórki uczulone na ten rodzaj promieniowania. Odznacza się ono bowiem wysoką aktywnością biologiczną. Fale o odpowiedniej długości zdolne są do zabijania drobnoustrojów i bakterii. Oprócz tego znajdują one zastosowanie w chemii, wywołując i przyspieszając wiele różnorodnych reakcji. Ze względu na wpływ na organizmy żywe dzielone jest ono na trzy rodzaje – UV-A o długości fali 315-380 nm, UV-B w zakresie 280-315 nm oraz UV-C, zawierające się w przedziale od 100 do 280 nm. W spektroskopii stosowany jest odrębny podział, oparty na określaniu ultrafioletu jako skrajny, daleki, pośredni i bliski.

Zastosowanie i skutki działania ultrafioletu

Promieniowanie ultrafioletowe dzięki swoim właściwościom znajduje szerokie zastosowanie między innymi w dziedzinie fizykoterapii i sterylizacji oraz biologicznych badaniach mikroskopowych tkanek i komórek. Interesująca jest również jego przydatność w mineralogii w zakresie analizy formacji minerałów. Ziemię przed niekorzystnym działaniem promieniowania ultrafioletowego chroni górna część atmosfery, zawierająca ozon. Freony będące substancjami chemicznymi stosowanymi dawniej w lodówkach i areozolach spowodował powstanie dziury w powłoce ozonowej. Powoduje to, że więcej szkodliwych promieni przedostaje się na powierzchnię planety. Skutkiem ich oddziaływania jest zmniejszenie odporności organizmu człowieka na zakażenia chorobami wirusowymi i pasożytniczymi. Poważniejszym zagrożeniem, wynikającym z osłabienia odporności jest ryzyko rozwoju różnych form nowotworów, w szczególności skóry. Najgroźniejszym spośród nich jest czerniak.

W dłuższej perspektywie promieniowanie to powoduje przyspieszenie procesu starzenia się skóry. Jest ono również niebezpieczne dla oczu i negatywnie wpływa na produkcję żywności. Większość roślin jest wrażliwa na jego wpływ. W niewielkich dawkach bywa ono jednak korzystne. Wytwarza w skórze ochronny pigment oraz witaminę B2, a dodatkowo wpływa korzystnie na centralny układ nerwowy.